کارکردهای اجرایی مغز، مهارت‌هایی برای زندگی و یادگیری

کارکردهای اجرایی مغز،مهارت‌هایی برای زندگی و یادگیری

مطالعات روی رشد مغز نشان می‌دهد که تجارب نخستین در دوران کودکی، اساس یک جامعه مسئول، نیروی کار ماهر و اقتصاد پر رونق را پایه گذاری می‌کند.

کودکان برای موفقیت به چه چیزهایی نیاز دارند؟ چه برنامه هایی در کمک به کودکان برای رشد این مهارت‌ها در سالهای ابتدایی مدرسه موفق بوده‌اند؟ نقطه اشتراک این برنامه ‌ها چیست؟ ۴ موضوع کلید موفقیت هستند: خلاقیت، انعطاف پذیری، خود کنترلی و نظم. کودکان به خلاقیت نیاز دارند تا راه حلهایی بیابند که قبلا آنها را ندیده بودند. به حافظه فعال نیاز دارند تا در ذهن خود با انبوهی از داده‌ها کار کرده و ارتباطات جدید بین اجزاء را ببینند. به انعطاف پذیری نیاز دارند تا قدر چشم‌اندازهای مختلف را بدانند و از نعمت‌ها بهره برده و احساس خوشبختی کنند. به خود کنترلی نیاز دارند تا در برابر وسوسه‌ها مقاومت کرده و از آنچه موجب پشیمانی گردد اجتناب کنند. رهبران فردا به نظم نیاز دارند تا بر کار خود متمرکز مانده و کارهای پیش رو را در نظر داشته باشند.

تمام این مهارت ها کارکردهای اجرایی هستند، کارکردهای شناختی کنترلی که در مواقعی که نیاز به تمرکز و تفکر دارید لازم هستند، هنگا‌می که عمل کردن بر اساس اولین چیزی که به ذهن می رسد عاقلانه نخواهد بود. کارکردهای اجرایی به مدارهای عصبی در قشر پیش پیشانی وابسته هستند. کارکردهای اجرایی محوری عبارتند از: انعطاف پذیری، بازداری (خود کنترلی، خود تنظیمی)، و حافظه فعال. کارکردهای اجرایی پیچیده تر دیگر عبارتند از: حل مسئله، استدلال و برنامه‌ریزی. در موفقیت و پیشرفت تحصیلی نقش کارکردهای اجرایی مهم تر از IQ نشان داده شده است. در واقع برای کسب آمادگی برای مدرسه و موفقیت تحصیلی توجه به کارکردهای اجرایی ضروری است. همچنین کارکردهای اجرایی برای موفقیت در تمام زندگی حیاتی باقی می‌مانند در شغل و ازدواج  و برای سلامت جسم و روان

کودکانی که  در سنین ۱۱-۳ سال، خود کنترلی ضعیف تری دارند (پشتکار کم، تکانشگری بیشتر، و تنظیم توجه ضعیف تر) تمایل بیشتری به به خطر انداختن سلامتی، درآمد کمتر و شرکت در جنایات در ۳۰ سال بعدی خواهند داشت. از آنجا که اثرات خود کنترلی شبیدار (خطی) است، مداخلاتی که حتی بهبود کوچکی در خود کنترلی افراد به وجود می آورند می‌توانند بهبود بزرگی در سلامت، تندرستی و نرخ جنایت در یک کشور ایجاد کنند.

علاوه بر این شواهد جدید حاکی از شناسایی مجموعه مهارت‌های ضروری برای موفقیت تحصیلی، آماده سازی و انطباق‌پذیری نیروی کار ، و اجتناب از تعداد زیادی از مشکلات سلامت  در آینده می‌باشند.

در مغز انسان، توانایی نگهداری و کار با اطلاعات، تفکر متمرکز و فیلتر کردن عوامل مزاحم، شبیه فرودگاهی است که دارای سیستم کنترل ترافیک بسیار کارایی بوده و به مدیریت رفت و آمد تعداد زیادی هواپیما در باندهای پرواز می‌پردازد. دانشمندان قابلیت انجام این کارها را تحت عنوان کارکردهای اجرایی و خود تنظیمی تعریف می‌کنند، مجموعه‌ای از مهارت‌ها که تکیه بر سه کارکرد مغزی یعنی حافظه فعال، انعطاف پذیری ذهنی و خود کنترلی دارند.

کودکان با این مهارت‌‌ها به دنیا نمی‌آیند، بلکه با استعداد رشد دادن آنها متولد می‌شوند. گستره کامل این توانایی‌ها در دوران نوجوانی و سالهای نخستین بزرگسالی نیز به رشد خود ادامه می‌دهد.

baztavani

هنگامی‌که کودکان فرصت رشد موفق مهارتهای خود تنظیمی و کارکردهای اجرایی را داشته باشند، هم فرد و هم جامعه منافع مادام العمری را به دست خواهند آورد.

موفقیت تحصیلی: کارکردهای اجرایی به کودکان کمک می‌کنند دستورات چند مرحله‌ای را به خاطر سپرده و دنبال کنند، از حواس پرتی جلوگیری کنند، از پاسخ‌های عجولانه پرهیز کنند، خود را با مقررات و تغییر آنها وفق دهند، در حل مسئله پشتکار داشته باشند و وظایف بلند مدت را مدیریت کنند.

رفتارهای مثبت: کارکردهای اجرایی به کودکان کمک می‌کنند مهارتهای کار تیمی، رهبری، تصمیم‌گیری، حرکت به سمت اهداف، تفکر انتقادی و انطباق‌پذیری خود را رشد داده و نسبت به هیجانات خود و دیگران آگاه شوند. برای جامعه نتایج به شکل پایداری بیشتر جوامع، کاهش جرائم و همبستگی بیشتر اجتماعی بروز خواهد کرد.

سلامت مناسب: کارکردهای اجرایی به مردم کمک می کند تا انتخاب‌های بهتری در مورد تغذیه و ورزش داشته باشند، در مقابل فشار خطر کردن ، مصرف مواد و داشتن روابط جنسی ناسالم مقاومت کنند، و بیشتر درباره ایمنی خود و فرزندان هشیار باشند. برای جامعه نتایج عبارت خواهند بود از داشتن جمعیت سالم‌تر، نیروی کار مولد و کاهش هزینه‌های درمانی.

کار موفق: کارکردهای اجرایی استعداد ما برای موفقیت اقتصادی را افزایش می‌دهند چرا که ما می‌توانیم بهتر سازماندهی کنیم، برای حل مسائل برنامه ریزی کنیم و خود را با موقعیت‌های متغیر تنظیم کرده و وفق دهیم. در مورد جامعه نتایج به صورت رونق بیشتر ناشی از نیروی کار مبتکر، شایسته و منعطف خواهد بود.

چه برنامه‌های در کمک به کودکان کوچکتر در رشد این مهارتها مؤثر شناخته شده‌اند؟

شواهد و مستندات علمی در مورد ۴ روش وجود دارد:

• آموزش‌های کامپیوتری

• ورزش و تمرینات ایروبیک

• تمرینات مایندفولنس و هنرهای رزمی

• افزودنیها به کلاس درس

استفاده از روش های فوق به ویژه در مدارس و در کلاس درس منجر به بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان گردیده است.

یک مدل از کارکردهای اجرایی مغز، ۱۲ کارکرد اصلی زیر را به عنوان کارکردهای اجرایی معرفی می‌کند:

انعطاف پذیری: توانایی انطباق دادن و تغییر دادن روش‌ها برای رسیدن به هدف.

پشتکار : توانایی مداومت بر تکالیفی که نیاز به تلاش مستمر دارند.

فرا شناخت: توانایی ملاحظه و مشاهده خود

سازماندهی: توانایی بکارگیری یک روش سیستماتیک برای دستیابی به هدف

برنامه‌ریزی: توانایی ایجاد و بسط استرتژی‌ها برای تکمیل یک کار

تنظیم عواطف: توانایی مدیریت احساسات فردی به منظور تصمیم گیری و تکمیل تکلیف

بازداری از پاسخ (واکنش): توانایی متوقف کردن یا به تأخیر انداختن یک عمل به جای نشان دادن یک رفتار تکانشی (بدون فکر).

تفکر اجتماعی: توانایی نشان دادن واکنش مناسب به مسائل اجتماعی

توجه مستمر: توانایی حفظ تمرکز و توجه در حضور عوامل مزاحم

شروع به کار: توانایی آغاز کردن یک کار به جای طفره رفتن و به تعویق انداختن آن

مدیریت زمان: توانایی انجام کارها در یک زمان معین و مناسب

حافظه فعال: توانایی به یاد آوردن اطلاعات مرتبط و بکارگیری آنها برای تکلیف و عمل فعلی

سحر آذرنگ، مهندس پزشکی (سردبیر بخش فنی مهندسی)
مشاور و مجری در حوزه نورومارکتینگ و neuroengineering